ADAM JARZĘBSKI (1590–1649) — „Tamburetta” (1627)

Adam Jarzębski — Gościniec, abo krótkie opisanie Warszawy, 1909, Biblioteka Narodowa, wikipedia.org (CC BY-SA)

Utwór pochodzi z najbardziej znanego, zachowanego dzieła Adama Jarzębskiego — zbioru Canzoni e concerti, który zawiera 27 kompozycji na dwa lub więcej głosów i basso continuo. Tamburetta cechuje się oryginalnymi i zaskakującymi rytmami oraz zmiennym nastrojem, co czyni ją nietypową na tle muzyki barokowej. Tytuł utworu oznacza mały bęben. Otwiera go mocna, imitująca puls perkusyjny — fanfarowy czy może taneczny — praca smyczków, zamyka natomiast spokojna, elegancka i liryczna fraza, wyzbyta zupełnie początkowego, rytmicznego charakteru.

więcej…

KAROL KURPIŃSKI (1785–1857) — „Koncert klarnetowy B-dur” (1823)

Karol Kurpiński — Aleksander Ludwik Molinari, 1825, Muzeum Narodowe w Warszawie, wikipedia.org (CC BY-SA)

Rozpoczęte w 1820 roku dzieło ukończył kompozytor trzy lata później w Paryżu, podczas podróży po Europie, której celem było zwiedzenie najważniejszych teatrów operowych. Prawykonanie miało miejsce jeszcze w Paryżu, w przeddzień wyjazdu autora. Z trzyczęściowego dzieła zachowała się do dziś jedynie pierwsza (Allegro), napisana w formie sonatowej i zawierająca trzy tematy.

więcej…

KAROL KURPIŃSKI (1785–1857) — uwertura do opery „Dwie chatki” (1811)

Karol Kurpiński — Aleksander Ludwik Molinari, 1825, Muzeum Narodowe w Warszawie, wikipedia.org (CC BY-SA)

Dwie chatki to debiut operowy Karola Kurpińskiego. Dzieło poprzedza rozwinięta uwertura napisana w stylu klasycznym.

więcej…

STANISŁAW MONIUSZKO (1819–1872) — uwertura fantastyczna „Bajka” (1848)

Stanisław Moniuszko — Tytus Maleszewski, 1865, Muzeum Narodowe w Warszawie, wikipedia.org (CC BY-SA)

Utwór powstał w czasie, gdy kompozytor kończył pracę nad pierwszą wersją Halki. To jedno z niewielu dzieł instrumentalnych Stanisława Moniuszki o wielkim znaczeniu dla powstania gatunku poematu symfonicznego w Polsce, świadczy także o doskonałej znajomości zasad instrumentacji kompozytora. Do dziś jest obecne w programach koncertowych. Odzwierciedla atmosferę i specyfikę fantastycznych wydarzeń — nastrojowych, dramatycznych, humorystycznych i tajemniczych — nie jest jednak dziełem programowym, odnoszącym się do konkretnej treści literackiej. Cechuje się żywą narracją, kontrastami wyrazowymi, barwną instrumentacją, melodyjnością tematów. Całość jest podporządkowana rozwojowi planu emocjonalnego i akcji dramatycznej. Muzykolog Witold Rudziński, zestawiając Bajkę z balladami Fryderyka Chopina, pisze: „Mimo braku programu literackiego odnosimy wrażenie, że lepiej rozumiemy, o co chodzi w tej muzyce, gdy jej słuchamy, niż gdy o niej mówimy”.

więcej…

ZYGMUNT NOSKOWSKI (1846–1909) — „Fantazja góralska” (1885)

Zygmunt Noskowski — 1918, Polona.pl, wikipedia.org (CC BY-SA)

Napisana pierwotnie jako utwór fortepianowy na cztery ręce Fantazja góralska została następnie opracowana przez Noskowskiego na orkiestrę symfoniczną, stając się dla niej okazją do muzycznego popisu. Inspirowana jest muzyką podhalańską, a dokładnie „zbójnickim” tańcem wykonywanym na Podhalu. Zaskakująco brzmiące ówcześnie harmonie były wynikiem próby pogodzenia ludowych motywów z symfoniczną formą.

więcej…

PAWEŁ ODOROWICZ (ur. 1973) — „Pieśni przejścia” (2017)

© Paweł Odorowicz, fot. Piotr Tołłoczko

Kwartet smyczkowy Pieśni przejścia to kompozycja programowa, inspirowana pieśniami pogrzebowymi głównie z Lubelszczyzny. Protoplastą utworu jest program duetu Grochocki_Odorowicz (pod tym samym tytułem), którego unikalność jest spowodowana jedynym, kluczowym kryterium wyboru: tradycyjne, ludowe pieśni pogrzebowe są śpiewane w imieniu zmarłego, w pierwszej osobie, jakby zmarły żegnał się z tymi, którzy pozostają w żałobie. Przenikliwa, mocna emocjonalnie treść pieśni odcisnęła się na pięcioczęściowej kompozycji instrumentalnej Odorowicza. Nie znajdziemy tu kompozytorskich fajerwerków, formalnych eksperymentów, sonorystycznych wariacji czy onomatopei. Całość kompozycji stanowi przełożenie odczuć, emocji i wyobrażeń kompozytora na język dźwięków, w których się wychował. Przełożenie albo raczej quasi-literacki przekład. Emocje przełożone w sposób bezpośredni na dźwięki, harmonię, a przede wszystkim barwę instrumentów. Skupiony układ, niskie rejestry, ciemna barwa zestawione z kontrastującym, wręcz kłującym w uszy col legno czy sul ponticello. Emocje. Pełny wachlarz. Od pustki poprzez bunt, wściekłość i rozżalenie aż po rozpacz, depresję i katarktyczny płacz, który — na szczęście — finalnie jednak daje ukojenie. Kompozycję zrealizowano w ramach stypendium Prezydenta Miasta Lublin.

*** Podczas koncertu zostanie wykonana również premierowo nowa kompozycja Pawła Odorowicza na kwartet smyczkowy i altówkę solo, inspirowana polską muzyką ludową.

więcej…

ASTOR PIAZZOLLA (1921–1992) — „Adiós Nonino” (1959)

Astor Piazzolla — 1971, wikipedia.org (CC BY-SA), piazzolla.org © Pupeto Mastropasqua

Utworem Adiós Nonino uczcił kompozytor śmierć ojca Vicenta „Nonino” Piazzolli, który zmarł w 1959 roku w wyniku powikłań po nieszczęśliwym wypadku. Wiadomość zaskoczyła go, gdy odbywał, bez sukcesów, trasę koncertową w Ameryce Środkowej. Wszystko to, w połączeniu z problemami finansowymi i tęsknotą za domem, doprowadziło Piazzollę do depresji. Dzieło jest przepełnione wielkim smutkiem i nostalgią. Sam kompozytor tak wspominał po latach pracę nad utworem: „Możliwe, że otaczały mnie anioły. Napisałem najlepszą melodię, jaką kiedykolwiek udało mi się stworzyć. Nie wiem, czy kiedykolwiek zrobię to lepiej. Wątpię”.

więcej…

ASTOR PIAZZOLLA (1921–1992) — „Fuga y Misterio” (1968)

Astor Piazzolla — 1971, wikipedia.org (CC BY-SA), piazzolla.org © Pupeto Mastropasqua

Utwór jest częścią tango operita Piazzolli do libretta Horacia Ferrery María de Buenos Aires, która miała premierę w 1968 roku w Sala Plata w stolicy Argentyny. To historia zamordowanej prostytutki, która powraca na ulice Buenos Aires, by w obrzędzie tanga ponownie doświadczyć swojej śmierci. Kompozycję Fuga y Misterio otwiera wzburzone solo bandoneonu, podjęte dalej przez zespół kameralny. Następnie na pierwszy plan wysuwa się pełnowymiarowy motyw tanga, szybkiego i nieustępliwego. Ustaje on nagle przed spokojną, liryczną melodią, która stopniowo wygasa.

więcej…

ASTOR PIAZZOLLA (1921–1992) — „Libertango” (1974)

Astor Piazzolla — 1971, wikipedia.org (CC BY-SA), piazzolla.org © Pupeto Mastropasqua

Wydane w 1974 roku, powstało podczas pobytu Piazzolli w Rzymie na prośbę jego europejskiego menadżera, który zasugerował, by napisał krótkie utwory do rozgłośni radiowych. Album został nagrany w mediolańskim studiu. Tytuł tej dynamicznej i ostrej kompozycji powstał z zestawienia słów „liber” (wolność) i „tango”. Libertango pojawiło się na ponad pięciuset wydaniach płytowych, w tym także z towarzyszeniem różnych tekstów.

więcej…

ASTOR PIAZZOLLA (1921–1992) — „Oblivion” (1982)

Astor Piazzolla — 1971, wikipedia.org (CC BY-SA), piazzolla.org © Pupeto Mastropasqua

Jedno z najbardziej znanych i tradycyjnych — bez silnych nawiązań do muzyki jazzowej — tang Piazzolli, w formie wyrafinowane, w wyrazie smutne i melancholijne. Popularność zyskało dzięki ścieżce dźwiękowej do filmu Henryk IV (reż. Marco Bellocchio, 1984) oraz nagraniom w wielu różnych aranżacjach.

więcej…

FRANZ SCHUBERT (1797–1828) — „Kwartet smyczkowy nr 12 c-moll ‚Quartettsatz’”, D 703 (1820)

Franz Schubert — Wilhelm August Rieder, 1875, Historisches Museum der Stadt Wien, wikipedia.org (CC BY-SA)

Napisana w formie sonatowej pierwsza część kwartetu smyczkowego, którego Schubert nigdy nie ukończył, uznawanego za jedno z wczesnych dzieł w dojrzałym dorobku kompozytora. Schubert szukał sposobu, by połączyć w nim zdobyte umiejętności kompozytorskie z dramatyczną treścią znajdującą swój wyraz nie w głosie ludzkim, ale w medium instrumentalnym. Pracował jeszcze nad kolejną częścią (Andante), ale po skomponowaniu pierwszych 40 taktów nie wrócił już do tego dzieła. Być może dlatego, by skupić się na innych projektach, ale badacze przypuszczają również, że Schubert nie był zadowolony z efektów albo też, że popadł w twórczą niemoc. Kompozytor pracował nad utworem w 1820 roku, a jego prawykonanie miało miejsce dopiero pół wieku później, wraz z wydaniem partytury. Pierwsza część tego niedokończonego dzieła jest daleka od umiarkowanych rozwiązań — jest stworzona z dramatycznych gestów, od pasji przez furię po ekstazę.

więcej…

FRANZ SCHUBERT (1797–1828) — „Kwartet smyczkowy nr 14 d-moll ‚Śmierć i dziewczyna’”, D 810 (1824)

Franz Schubert — Wilhelm August Rieder, 1875, Historisches Museum der Stadt Wien, wikipedia.org (CC BY-SA)

Tytuł Śmierć i dziewczyna pochodzi od wcześniejszej pieśni Schuberta. Kwartet powstał w czasie, kiedy chory kompozytor przeczuwał zbliżający się koniec, a pisząc go, chciał dać wyraz dramatycznej walce życia ze śmiercią oraz typowemu dla epoki przekonaniu, że śmierć przynosi uwolnienie od ziemskich trosk i cierpień. Stworzył dzieło zbudowane na dramatycznych napięciach, kontrastowych rytmach, tonacjach i melodiach. Część pierwsza to sugestywny rytm i silne emocje, od smutku do radości. Druga — oniryczna i spokojna — wykorzystuje pochodzący z pieśni temat Śmierci, wykonywany pierwotnie przez partię fortepianu. Trzecia odzwierciedla demoniczny taniec, ostatnia natomiast buduje narastające napięcie. Nastrój niepokoju nie zostaje jednak rozładowany, całość zamyka dramatyczna koda odzwierciedlająca nieubłaganie i nagłość śmierci. Dzieło wpisuje się stylem w przejście między epokami — klasyczną i romantyczną. Zostało zaadaptowane przez Gustava Mahlera na orkiestrę smyczkową, stało się również inspiracją dla literatury (dramat Ariela Dorfmana z 1990 roku) i kina (film Romana Polańskiego z 1994 roku).

więcej…

KAROL SZYMANOWSKI (1882–1937) — „Etiuda b-moll”, op. 4, nr 3 (1900–1902)

Karol Szymanowski — George Grantham Bain Collection, Library of Congress, wikipedia.org (CC BY-SA)

Utwór pochodzi z pierwszego cyklu etiud napisanych przez Szymanowskiego, który nawiązuje wyraźnie do wzoru gatunku stworzonego przez Chopina. Kompozytor zadedykował go swojej kuzynce i dobrej przyjaciółce, pianistce Natalii Neuhaus. Etiudy, op. 4 cechuje rozbudowany język harmoniczny, sugestywna kolorystyka, wielopłaszczyznowa faktura oraz dyscyplina formalna. Etiuda b-moll jest najbardziej znaną z cyklu. Przyniosła kompozytorowi dużą popularność, szybko trafiając do repertuaru ówczesnych pianistów, m.in. Ignacego Jana Paderewskiego. Utwór łączy liryczną melodię z wewnętrzną, niepokojącą dynamiką, zamyka go dramatyczny w wyrazie finał.

więcej…

GRZEŚ WYŻYKOWSKI I UNDECYMET — „Zakochali się”, „Z tamtej strony wody”, „Tam za Warszawą”, „Na Podolu”, A w Toruniu”, „Idźże zimo”, „Tam za rzeką, tam za miedzą, w gaiku”

© Grześ Wyrzykowski i Undecymet, fot. Marta Smerecka

Na repertuar koncertu złożą się oryginalne pieśni ludowe, pochodzące ze zbiorów Oskara Kolberga w opracowaniu lidera projektu, a także napisane przez Grzesia Wyżykowskiego pieśń Idźże zimo oraz trzyczęściowy utwór inspirowany polską muzyką tradycyjną Tam za rzeką, tam za miedzą, w gaiku. Projekt łączy w sobie myśl jazzową, awangardową i tradycyjną. Podobnie do amerykańskich jazzmanów, którzy inspirowali się muzyką gospel, w tym projekcie Grześ Wyżykowski sięga do swoich etnicznych źródeł muzycznych — polskich pieśni ludowych. Trudno mówić o konkretnym gatunku, w który wpisywać miałby się Undecymet, mieszają się tu bowiem rozmaite inspiracje — od wszelkich odmian jazzu przez kościelną muzykę modalną, barokowy kontrapunkt po plamę barwną impresjonizmu czy kontrastowość ekspresjonizmu. Wszystko to ma na celu wysunięcie na pierwszy plan tego, co w muzyce najważniejsze — historie, emocje, obrazy. Niezależnie od perspektywy, z której spojrzymy na projekt, zawsze pojawi się element zaskakujący w odniesieniu do narzuconej konwencji. W kontekście zespołu jazzowego niestandardowym będzie instrumentarium, z punktu widzenia muzyki folkowej — brzmienie i harmonika.

więcej…

QUANTUM TRIO — „Duality: Particles & Waves”

© Quantum Trio

Elektryzujące trio na krawędzi rockowej ekstrawagancji, mechaniki kwantowej i jazzu. Błyskawiczne tworzenie muzyki jest ważną częścią ich występów, gdzie obok wykonywania wcześniej napisanych autorskich kompozycji zaczynają improwizować tu i teraz. Brzmienie zespołu jest inspirowane muzyką klasyczną, jazzem, awangardą oraz muzyką popularną, krystalizuje się pomiędzy drapieżnym saksofonem, kojącym fortepianem oraz hipnotyzującymi rytmami perkusji. W kompozycjach czuć klimat filmów, jak również transu z głębokich medytacji. Różnorodna skala barw przewija się od intensywnych ballad, jazzowego punka do eksplodujących entuzjazmem utworów o czekoladzie. Muzyka ta nie mogłaby jednak powstać, gdyby nie kwantowa nieoznaczoność przejawiająca się we wspólnym oddziaływaniu trzech muzyków, którzy spotkali się we właściwym miejscu i o właściwym czasie.

więcej…

SMUTNE PIOSENKI — „Dziki ogród”

© Smutne Piosenkii, fot. Natalia Nowak

Na program koncertu składają się utwory pochodzące z debiutanckiego albumu Dziki ogród (2018). To nieskrępowana i melodyjna plątanina gatunków, stylów, nastrojów, uczuć, tematów. Płyta zawiera dziesięć autorskich utworów z dojrzałymi, szczerymi tekstami w języku polskim oraz bonus track — muzyczną interpretację wiersza Krzysztofa Kamila Baczyńskiego Deszcze. Warstwa muzyczna, choć tak trudna do zdefiniowania, najwięcej czerpie z jazzu i poezji śpiewanej, flirtując umiejętnie z popem, elektroniką, a nawet folkiem. Smutne Piosenki nie przygnębiają, ale skłaniają do przystanięcia na chwilę w zabieganym świecie, przynoszą refleksję i nadzieję. Smutne Piosenki mają swój charakterystyczny styl i brzmienie, które Dionizy Piątkowski określił jako „Nową jazzową poezję śpiewaną”. Krzysztof Dominik napisał o nich: „Bardzo interesująca rzecz, już od początku intryguje. Dobra wokalistka z oryginalną barwą. Ciekawy skład, dobre wykonanie, tekst. Widzę szansę na przyszłość”.

więcej…