ASTOR PIAZZOLLA (1921–1992) — „Fuga y Misterio” (1968)
Utwór jest częścią tango operita Piazzolli do libretta Horacia Ferrery María de Buenos Aires, która miała premierę w 1968 roku w Sala Plata w stolicy Argentyny. To historia zamordowanej prostytutki, która powraca na ulice Buenos Aires, by w obrzędzie tanga ponownie doświadczyć swojej śmierci. Kompozycję Fuga y Misterio otwiera wzburzone solo bandoneonu, podjęte dalej przez zespół kameralny. Następnie na pierwszy plan wysuwa się pełnowymiarowy motyw tanga, szybkiego i nieustępliwego. Ustaje on nagle przed spokojną, liryczną melodią, która stopniowo wygasa.
1. Fuga
2. Misterio
ASTOR PIAZZOLLA (1921–1992) — Argentyński kompozytor, wirtuoz bandoneonu, najważniejszy artysta w historii tanga, który zrewolucjonizował ten gatunek, tworząc styl tango nuevo, nawiązujący do muzyki jazzowej i poważnej. Na świat przychodzi w Argentynie, w rodzinie włoskich emigrantów, która wkrótce po jego narodzinach przeprowadza się do Nowego Jorku. Jeszcze przed ukończeniem dziesiątego roku życia otrzymuje od ojca bandoneon. Komponuje swoje pierwsze tango La Catinga, zaczyna pobierać lekcje muzyki, poznaje muzykę klasyczną. Jako trzynastolatek otrzymuje propozycję od Carlosa Gardela, by dołączyć do jego zespołu. Brak zgody ze strony ojca ratuje Piazzolli życie, ponieważ cała orkiestra Gardela ginie w katastrofie lotniczej podczas trasy koncertowej. W 1936 roku wraca z rodziną do Argentyny i zostaje zatrudniony w Aníbala Troilo — najsłynniejszej w tamtym czasie orkiestrze wykonującej tanga. Otrzymywane wynagrodzenie pozwala mu — za radą pianisty Arthura Rubinsteina — podjąć naukę u wybitnego argentyńskiego kompozytora Alberta Ginastery, pod wpływem którego pisze Buenos Aires Symphony. Utwór ten wywołuje poruszenie z uwagi na wykorzystanie bandeneonu na tle zespołu orkiestrowego. W 1946 roku zakłada własny zespół, Orquesta Típica, pracuje nad autorskimi tangami. Po rozwiązaniu orkiestry uczy się u Bartóka i Strawińskiego. W latach 50. XX wieku zaczyna się kształtować jego indywidualny styl kompozytorski. Dzięki otrzymanemu stypendium w 1954 roku wyjeżdża do Paryża, gdzie szkoli się pod kierunkiem legendarnej nauczycielki kompozycji Nadii Boulanger (jej uczniami byli m.in. Aaron Copland, Philip Glass i Quincy Jones). To ona nadaje Piazzolli impuls do skupienia się na tworzeniu tang, muzyki będącej jego tradycją i dziedzictwem. Wraz z orkiestrą Opery Paryskiej komponuje i nagrywa cykl tang. Po powrocie do Argentyny zakłada zespół Octeto Buenos Aires, z którym wypracowuje nowy, przełomowy styl tango nuevo, łączący elementy jazzu i muzyki poważnej. W ojczyźnie czyni go to wówczas postacią kontrowersyjną, natomiast w Europie i Ameryce Północnej jego muzyka zdobywa akceptację. Z kolejnym składem, Jazz Tango Quintet, odbywa trasę w Ameryce Środkowej, która niestety nie należy do udanych. Z początkiem lat 60. XX wieku zawiązuje kwintet Tango Nuevo, formację, która — jak się uznaje — najlepiej oddawała jego myślenie o tangu. W 1965 roku wydaje album El Tango, z muzyką do słów Jorge Luisa Borgesa. Do libretta poety Horacia Ferrery komponuje tango operitę María de Buenos Aires, która wprowadza nowy styl tango canción (tango śpiewane). Współpracując z Ferrerą, pisze również Balada para un loco, jest on pierwszym dużym sukcesem Piazzolli i wpływa na wzrost jego popularności. W 1972 roku ma miejsce pierwszy koncert Piazzolli w Teatro Colón w Buenos Aires. Przenosi się do Włoch, gdzie podpisuje wieloletni kontrakt na nagrania swoich kolejnych kompozycji. W 1974 roku ukazuje się słynny album Libertango. Ze składem Conjunto Electronico prezentuje w Buenos Aires 500 motivaciones, z zespołem występuje również z sukcesem w Paryżu. Do jego najlepszych koncertów należy występ z orkiestrą symfoniczną w Teatro Colón w Buenos Aires w 1983 roku. Na przełomie lat 70. i 80. XX wieku, w okresie argentyńskiej wojskowej dyktatury, mieszka we Włoszech. Często odwiedza ojczyznę, chociaż jako twórca z ducha nowoczesny staje się symbolem tego, co politycznie nie jest mile widziane przez konserwatywny rząd. W tamtym czasie zakłada drugi kwintet Tango Nuevo, przez dekadę odbywa z nim kolejne tournée, które przynoszą mu światową sławę. Występuje m.in. na największym festiwalu jazzowym Montreal International Jazz Festival. Nagrywa album Tango: Zero Hour, uznając go za najlepszy w swojej karierze. W 1989 roku zakłada ostatni zespół, Sexteto Nuevo Tango, z którym nagrywa album Tres minutos con la realidad oraz występuje z koncertem w obecności nowego prezydenta Argentyny Carlosa Menema. Ostatnim albumem studyjnym, nagranym z Kronos Quartet, jest Five Tango Sensations. Jego karierę przerywa udar mózgu. Umiera, będąc u szczytu kariery, jako jeden z najbardziej znaczących kompozytorów XX wieku.
Był najważniejszą postacią w historii tanga, twórcą stylu tango nuevo, który przeniósł ten gatunek do wielkich sal koncertowych. Łączy on barokowy kontrapunkt, nawiązania do muzyki jazzowej i złamany rytm klasycznego tanga argentyńskiego, przy zachowaniu jego melancholijnego charakteru. Takie podejście do tradycji napotkało na opór rodaków Piazzolli. Jednak, jak się powszechnie uznaje, rolę, jaką odegrał Piazzolla w historii tanga można porównać do miejsca, jakie w historii jazzu zajął Duke Ellington. Był geniuszem, który surową muzykę ludową rozwinął w wysublimowaną sztukę wysoką. Piazzolla był również wirtuozem bandoneonu, rozwijając technikę gry na tym instrumencie. Tworzył dzieła wymagające, oparte na dramatycznych kontrastach i zmianach tempa. Wszystko to przyniosło mu wielkie uznanie na arenie światowej.
ZNAJDŹ W PROGRAMIE
17.11.2018 | SOBOTA | 19:00 | KONCERT ZAMKNIĘCIA
PRZECZYTAJ ARTYKUŁ O WYKONAWCACH
ORKIESTRA KAMERALNA ENSEMBLE FRÉDÉRIC
ADAM KLOCEK — DYRYGENT, WIOLONCZELA
KLAUDIUSZ BARAN — BANDONEON
ŹRÓDŁA
— AllMusic — allmusic.com
— Classical Archives — classicalarchives.com
— Encyklopedia muzyczna PWM: część biograficzna, t. 1–12, pod red. E. Dziębowskiej, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1979–2012
— Encyklopedia muzyki, pod red. A. Chodkowskiego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006
